Merki Wikipediu, frjálsu alfræðiorðabókarinnar

Wikipedia (www.wikipedia.org) er frjálst alfræðirit sem er búið til í samvinnu, með svokölluðu wiki kerfi.^[1] Fyrir utan almennan alfræðitexta, er alfræðiefnið á síðunni oft tengt í almanök og landafræðiskrár, að auki er haldið utan um nýlega atburði.

Fram að júní 2009 féll mestallur texti á Wikipedia undir Frjálsa GNU handbókarleyfið en þá var skipt yfir í Creative Commons Attribution-ShareAlike (CC-by-SA) 3.0.^[2]Myndir og margmiðlunarefni falla stundum undir önnur skilyrði.

Mest af efnisinnihaldi Wikipedia er komið frá notendum. Allt efnið er síbreytilegt og það verður aldrei fullkomnað. Vegna þessa er Wikipedia einstætt viðfangsefni.

Forsaga |

Sú hugmynd, að geta safnað allri þekkingu á einn stað, á rætur sínar að rekja allt til Alexandríusafnsins og Pergamon til forna.
Með tilkomu internetsins, reyndu margir að búa til internetalfræðirit. Talsmaður frjáls hugbúnaðar, Richard Stallman, benti á notagildi „frjálsrar alhliða alfræðibókar og menntunarauðlindar“ árið 1999. Hann lýsti stofnun Wikipedia sem „spennandi frétt“ og frjálsi hugbúnaðarsjóðurinn hans hvetur fólk til þess að taka þátt og miðla efni.

Þann 20. september 2004 fóru greinarnar yfir 1 milljón. Milljónasta greinin var á hebresku og var um fána Kazakhstan.

Saga |

Fyrir utan einstaka tæknilega örðugleika hefur enski hluti Wikipedia starfað óslitið frá 10. janúar 2001. Nokkuð er hins vegar á reiki hvenær íslenski hlutinn var stofnaður, og fer allt eftir því hvernig er talið.

Fyrsta gagnagrunnsbreytingin á íslenska hlutanum var gerð á greininni „WIKIng“ (sem síðar var eytt) þann 6. desember 2002 klukkan 19:43 UTC+0 [1] á dönsku og sú næsta nær ári síðar þann 24. nóvember 2003 [2] á nýnorsku, fyrsta viðbótin á íslensku var hins vegar gerð 5. desember 2003 kl. 11:54 um morgun og má telja að með henni hafi saga íslensku útgáfunnar hafist.

Sjá nánar Breytingar á íslensku Wikipedia á Wikisource.

Hugbúnaður & vélbúnaður |

Nýju þjónarnir í Flórída

Hugbúnaðurinn sem upprunalega keyrði Wikipedia hét UseModWiki. Hann var skrifaður af Clifford Adams („skref I“). Fyrst þurfti að nota CamelCase fyrir tengla; en fljótlega varð hægt að nota þá aðferð, sem nú er notuð ([[tengill]]). Í janúar 2002, byrjaði wikipedia að keyra á PHP wiki kerfi, sem notaði MySQL gagnagrunnskerfi, og bættust margir nýjir möguleikar við (og í leiðinni gerði CamelCase tengla ónothæfa). Nýja kerfið var sérstaklega skrifað fyrir Wikipedia verkefnið af Magnus Manske („skref II“). Eftir þó nokkurn tíma, hægðist mikið á kerfinu og það var nánast ómögulegt að gera neitt. Ýmsar breytingar og uppfærslur voru gerðar en þjónuðu aðeins tímabundnum tilgangi. Þá endurskrifaði Lee Daniel Crocke allt wiki kerfið frá grunni og hefur nýja útgáfan verið í notkun síðan í júlí 2002 („skref III“). Núverandi hugbúnaður heitir MediaWiki og er hann í notkun í mörgum öðrum verkefnum. Sá sem nú sér aðallega um að laga galla kerfisins og viðhald á gagnagrunninum heitir Brion Vibber.

Árið 2003 hafði sambandsleysi þjónsins rýrt „framleiðslugetu“ notenda. Margir kvörtuðu undan vandamálum með að breyta greinum og miklum hægagangi. Vandamálið var vegna þess að aðeins var einn þjónn að keyra öll wiki verkefnin.

Frá og með júní 2004, keyra verkefnin á níu tileinkuðum þjónum sem eru staðsettir í Flórída. Nýja uppsetningin samanstendur af einum gagnagrunnsþjóni og þrem vefþjónum, sem allir keyra stýrikerfið Fedora. Þjónarnir framreiða allar beiðnir, og túlka allar síður til notenda. Til að auka hraða frekar, eru síður sem óskráðir notendur biðja um geymdar í skyndiminni þar til þeim er breytt af einhverjum notanda, sem gerir það óþarfa að túlka vinsælustu síðurnar aftur og aftur. Beiðnir úr skyndiminni eru framreiddar af tveimur Squid þjónum. Annar Squid þjónninn þjónar líka sem tölvupóstþjónn Wikipedia.

Í febrúar 2005 var haldin söfnun fyrir nýjum vélbúnaði 75.000$ USD, söfnunin tókst vel og fór 15% yfir áætlað mark.

Gagnrýni á Wikipediu |

Wikipedia hefur oft verið gagnrýnd harkalega, og efast hefur verið um trúverðugleika Wikipediu, þar sem hún er opin og allir geti breytt umfjöllunarefni hennar, en Vísindavefurinn bendir á að hið andstæða sé satt og að það að allir geti breytt Wikipediu geri hana einungis áreiðanlegri en þær alfræðiorðabækur sem eru aðeins lesnar yfir af fáum einstaklingum:

	Benda má á að hver sem er getur skrifað og breytt Wikipedia-síðum, en þar sem svo margir lesa yfir breytingarnar er Wikipedia samt mun áreiðanlegri en vefsíður reknar af einum einstaklingi.
	— Hlín Önnudóttir á Vísindavefinum[3]

Systurverkefni |

	Wikiorðabók Orðabók og samheitaorðabók		Wikibækur Frjálsar kennslu- og handbækur		Wikivitnun Safn tilvitnana
	Wikiheimild Frjálsar grunnheimildir		Wikilífverur Safn tegunda lífvera		Wikifréttir Frjálst fréttaefni
	Commons Samnýtt margmiðlunarsafn		Meta-Wiki Samvinna milli allra verkefna		Wikiháskóli Frjálst kennsluefni og verkefni
	Wikidata Samnýttur þekkingagrunnur		Wikivoyage Ferðaleiðarvísar		Mediawiki Þróun wikihugbúnaðarins

Heimildir |

1. 
   ↑ Andreas M. Kaplan, Haenlein Michael (2014) Collaborative projects (social media application): About Wikipedia, the free encyclopedia. Business Horizons, Volume 57 Issue 5, pp.617-626
   


2. 
   ↑ Wikimedia community approves license migration. Wikimedia Foundation.
   


3. 
   ↑ Vísindavefurinn: „Eigum við að trúa öllu sem stendur á veraldarvefnum?“
   

Tenglar |

 

Wikiorðabókin er með skilgreiningu á orðinu

Wikipedia

 

Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist

Wikimedia

• 
  The Hive, grein eftir Marshall Poe frá september 2006 um tilurð Wikipedia


• The Early History of Nupedia and Wikipedia: A Memoir


• Tafla með tölfræðiupplýsingum um notkun á íslenska wikipedia


• Gröf með tölfræðiupplýsingum um notkun á íslenska wikipedia


• Webalizer tölfræði


• 
  MediaWiki : http://www.mediawiki.org/