Hcfyk

For andre tydingar av oppslagsordet, sjå Russisk (fleirtyding).

Russisk er eit av dei indo-europeiske språka, på den slaviske språkgreina saman med mellom andre polsk, ukrainsk, tsjekkisk, slovakisk, bulgarsk, slovensk og serbo-kroatisk. I lag med ukrainsk og kviterussisk utgjer russisk dei tre austslaviske språka. Russisk er det mest utbreidde slaviske språket. Nyare overslag for russisktalande varierer mellom 145 og 160 millionar menneske.

Ortografi |

Russisk språk blir skrive med kyrilliske bokstavar,

Utbreiing |

Russisk blir tala i Russland og av etniske russarar og andre russiskspråklege (ukrainarar, kviterussarar, polakkar, jødar, tatarar og andre som nyttar russisk) i andre tidlegare delar av Sovjetunionen og/eller Tsar-Russland. Tilhøva i grannelanda Kviterussland og i Ukraina er særskilt forvite å fylgja med på sidan ukrainsk, kviterussisk og russisk er nærskylde aust-slaviske grannespråk med mykje felles historie. I Kviterussland er russisk det dominerande språket, òg mellom etniske kviterussarar. Ukraina har russisktalande i heile landet, men færrast i vestre og eit tyngdepunkt i austre helvta av landet. Her er det òg flest etniske russarar. Alt i alt skal Ukraina ha 17,3 % etniske russarar, og mellom 29,6 % og 43-46 % russiskspråklege (sjå om russisk språk på russisk wikipedia.)

I tillegg til Russland har russisk òg offisiell status i Kviterussland, Kasakhstan, Kirgisistan, den autonome republikken Krim i Ukraina og i den ikkje godkjende utbrytarrepublikken Transnistria i Moldova. Russisk er eit av dei seks offisielle språka i Dei sameinte nasjonane (SN).

Om russisk skal få offisiell status er eit splittande spørsmål i ukrainsk politikk. Sameleis i Latvia (med 41 % russiskspråklege).

I Noreg blir det undervist i russisk som andre framandspråk på eit fåtal vidaregåande skular. Universiteta i Bergen, Oslo, Tromsø og Trondheim og høgskulen i Finnmark underviser i russisk språk.

Grammatikk |

Fonologi |

Russisk har seks vokalar, som vist i tabellen nedanfor. Det er det klassiske femvokalsystemet i, e, a, o, u, pluss ein lukka midtre urunda vokal, som blir skrive ы.

Russiske konsonantar:

Morfologi |

Russisk har, til indoeuropeisk språk å vere, ein relativt konservativ morfologi. Substantiva og dei andre nominale ordklassene blir bøygd i seks kasus, verba i person og tal. Spesielt for russiske verb er grammatikaliseringa av perfektivitet: Kvart verb er eigentleg eit par av to ulike verb, der det eine blir brukt til å referere til avslutta og det andre til uavslutta handlingar.

Dialektar |

I den europeiske delen av Russland finst det tre store regionale dialektgrupper: nord-, mellom- og sørrussisk. Desse regionale gruppene kan så vidare delast inn i meir lokale dialektar. I høve til dei store avstandane i Russland er det etter måten mindre variasjon enn i mange andre europeiske land, men nokre dialektar er likevel så forskjellige at det er vanskeleg å forstå einannan.

Nordrussisk |

Nordrussisk kan avgrensast av ei nordaustleg linje frå Ladogasjøen via Novgorod og Jaroslavl til Josjkar-Ola. Denne dialekten har ein klar uttale og ustemt «o» (оканье – okanje), guttural «g» og ein hard «t». Dei nordrussiske dialektane kan grovt klassifiserast etter geografisk område:

• 
  Ladoga og Tikhvin
  


• Kostroma


• Vologda


• Onega


• Belozersk

Mellomrussisk |

Mellomrussisk vert tala i eit område som ligg mellom Sankt Petersburg, Novgorod, Jaroslavl og Tsjeboksary i nord, til Velikije Luki, Moskva og Penza i sør. Men det er ikkje skarpe grenser og dette området er farga både av nord- og sørrussisk. I vest finn ein ustemt «o». Mellomrussisk vert ofte delt i fyljande geografiske dialektar:

• vestmellomrussik i Pskov
  


• vestmellomrussik i Novgorod
  


• austmellomrussisk i området rundt Moskva
  


• austmellomrussisk i området rundt Jegorjevsk
  


• austmellomrussisk i området rundt Temnikov
  


• austmellomrussisk i området rundt Vladimir
  

Sørrussisk |

Sørrussisk vert tala i områda sør for Velikije Luki, Rjazan og Tambov. Her vert ustemt «o» uttala som «a», dei har frikativ-«g» og blaut «t». Sørrussisk vert delt i dei geografiske dialektane:

• Rjazan


• Dnepr


• 
  Oskol-området

Kjelder |

Bibliografi |

Ordbøker |

• Berkov, V. (red.), Stor russisk-norsk ordbok, Kunnskapsforlaget, 2000.


• Berkov, V. (red.), Stor norsk-russisk ordbok, Kunnskapsforlaget, 2000.

Grammatikk |

• T.R. Carleton, Introduction to the Phonological History of the Slavic Languages, Columbus, Ohio : Slavica Publishers, 1991


• B. Comrie, G. Stone, M. Polinsky, The Russian Language in the Twentieth Century, 2nd. ed. Oxford, Clarendon Press, 1996


• 
  Mathiassen, Terje, Russisk grammatikk, Oslo, Universitetsforlaget, 1996.


• W.K. Matthews, Russian Historical Grammar, London, University of London, Athlone Press, 1960


• A. Stender-Petersen, Anthology of old Russian literature, New York, Columbia University Press, 1954


• Иванов В.В. Историческая грамматика русского языка. "Просвещение", М., 1990.


• Цыганенко Г. П. Этимологический словарь русского языка. Киев, 1970.


• Т. Н. Михельсон, Рассказы русских летописей XV–XVII веков. М., 1978


• Н.М. Шанский, В.В. Иванов, Т.В. Шанская. Краткий этимологический словарь русского языка. М. 1961.


• А. Шицгал, Русский гражданский шрифт, "Исскуство", Москва, 1958, 2-e изд. 1983.


• Л. П. Жуковская, отв. ред. Древнерусский литературный язык и его отношение к старославянскому. М., «Наука», 1987.

Sjå òg |

• Russenorsk

Denne språkartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.