Bragi Asgeirsson
Úrsögu
brauðsins
Síöasta eftirmiðdag dvalar minnar í
Diisseldorf í okt. s.l., sat ég á litlum
vinalegum veitingastað og dreypti á
dökkum miöi. Ég hafði lokiö nokkrum
erindum þennan dag og velti fyrir mér
hvort ég ætti aö skoöa safn nokkurt aftur
eða njóta afslöppunar í nýuppgötvuöu
súper-gufubaöi þar í nágrenninu. Fram-
undan voru erfiöir dagar svo aö baðið var
hér líklega tvímælalaust það skynsamlega
og það er mest freistaði, hafði ég nær
ákveðið það og leit rólega yfir síður
dagblaöa er lágu, eöa réttara sagt, héngu
frammi á prikum sínum. í Þýskalandi er
þaö alstaðar til siös aö festa dagblöð á
prik og hanga þau á snögum á vissum
stað á veitingastofum. Við skenkiborðið
deildi ungt par hart og barþjónninn tók af
lífi og sál þátt í deilunum. Mér varð
hugsaö til þess hve miklu farsælla það
hlyti að vera að fá útrás deilumála i.
þennan hátt í stað þess að afgreiða þau
innan veggja heimilisins oft með óhollum
afleiðingum. — Skyndilega rakst ég á
frétt í einu blaöinu þess efnis að nýlega
væri sýning á próunarsögu brauösins í
6000 ár („6000 Jahre Geschichte des
Brotes"), á „Volks- und Wirtshaftsmus-
eum" — (Þjóð- og hagvaxtarsafninu) og
forvitni mín var þegar vakin, — þessa
sýningu varð ég að sjá, — hafði lengi
vitaö að brauðið, lögun þess og form er
órjúfanlega tengt sögu mannsins, —
daglegu lífi hans, hátíðis- og tyllidögum,
trúarbrögðum, helgisiðum, fórnarathöfn-
um o.s.frv. Neyzla brauös var um
árþúsundir helgiathöfn, enda var hór um
að ræða éina aöalfæöu mannsins, —
ómissandi við hvert borðhald. Varla er
opnuö forn bók án þess aö viðkomandi
rekist á frásögn tengda brauöinu, —
slíkan sess skipaöi þaö í huga fólks og
gerir víða enn, neyzla þess var öllu frekar
athöfn en það sem við í dag táknum sem
málsverð. Sérstakar brauötegundir voru
bakaöar í sambandi við ýmsar hátíöir og
er það í sumum tilvikum gert enn þann
dag í dag. Markvert er, aö form, gerö og
lögun ýmissa brauötegunda hefur ekki
tekið miklum stakkaskiptum um árþús-
undir, svo sem sumar myndirnar er fylgja
þessum pistli sýna Ijóslega.
— Aö form brauösins hafi verið
Mynd 4 — »já grein	
W	'
A	WÆm 1 Wk ÆÍ
«4	íá 1
mikilvægt er auðsætt og ber eftirfarandi
tilvitnun i Markús Árelíus, hinn mikla
keisara Rómverja, þess Ijósan vott, en hér
var hann að fjalla um fegurð heimsins: „í
augum þess manns, sem sanna innsýn
hefur í hið rétta eöli alheimsins, er sérhver
tilbreyting sem veröur á hverju því, sem
í honum er og honum heyrir til, heppileg
og unaösleg. Brauöhleifurinn, sem afbak-
ast hefur, svo hann springur og gliönar
sundur, hefur ekki þá réttu lögun, sem
bakarinn æskti eftir, en eigi aö síöur er
hann í sjálfu sér fagur og girnilegur til
neyzlu" — Þaö atriði eitt, að hinn
orösnjalli og Ijóngáfaöi húmanisti, Markús
Árelíus, skyldi leggja útaf í frægri ræöu
um fegurö og eöli alheimsins meö því að
vitna til brauðhleifsins, segir gilda sögu.
Margur mun minnast þess eftirminni-
lega kafla úr píslarsögu Jesú er Emmaus-
gangan nefnist: „Hann lætur aö þeirri ósk
þeirra, að koma með þeim inn. Það er
skuggsýnt inni, en þeir ganga að borði,
þar sem kvöldveröur bíöur þeirra. í
rökkurkyrrðinni tekur ókunni gesturinn
brauöiö og brýtur að peirra landssið og
réttir þeim. En þá er eins og augu þeirra
opnist og skyndilega þekkja þeir aö
samferöarmaður þeirra er sjálfur Jesú
hinn krossfesti. Brauðið liggur brotið á
bóröinu, staður hans við borðið er auður".
— Menn taki hér eftir að Jesú braut
brauöið, en sá háttur hefur í árþúsundir
verið einkenni brauösins og til rnerkis um
gæöi þess — að hægt væri að brjóta það,
.-~ einnig er það til marks um gæöin aö
yfirborö þess (skorpan) brotnar ef þrýst er
á það fingri. Enginn sem vit hefur á
brauðinu lætur pranga inn á sig brauöi
sem er dúnmjúkt viðkoma og einungis er
hægt að slíta í sundur vilji einhver deila
því á hinn forna rnáta
— í formála sýningarskrár segir m.a.
„Saga brauðsins er ein sú áhugaveröasta
sem um getur. Fram úr myrkri fortíðar,
sem nær yfir 6000 ár, birtist okkur saga
mannsins, allt frá hellisbúum, og steppu-
þjóðum til vorra daga.
Það, aö maöurinn skyldi hagnýta sér
hugvitsemi sína í formun aðalfæðu sinnar
frá ómunatíð, og tengja hana trúarbrögö-
um, listum og goðafræöi, er verandi
sönnun um yfirburði hans.
Brauðiö er jafngamalt menningu hins
indogermanska heims og það er mögulegt
að gera sér grein fyrir siðvenjum manna
og atferli (pólitík) með því aö lesa í
tjáningarmál og sögu brauðsins".
Rituö hefur verið bók um sögu
brauðsins af þeim Pierre DURAND og
Marvel SARRAU, og það er einmitt
bakarameistarinn Marcel SARRAU sem
endurmótaö hefur flest þessara brauða á
farandsýningunni, en hann er afkomandi
bakara og malara er hafa veriö starfandi
í a.m.k. 500 ár í Gascogne.
SARRAU vinnur um þessar mundir að
verki um brauðtegundir á okkar tímum
sem eru einnig tengdar erföavenjum úr
fortíðinni m.a. með ótal sögum og
skrítlum.
Lítum svo á myndirnar er fyigja þessari
grein og «thugum hvaöa sögu brauöiö
getur sagt okkur. Á fyrstu mynd eru brauö
frá Egyptalandi, — litla brauðið efst t.h.
fannst í gröf Ramses II. hins volduga
Faraó, frá 19. öld fyrir Krists burð, og er
búið til úr grófu niöursöxuðu korni og
Brauð frá fornöld. Efsta brauðið fannst f gröf Ramsesar 2. faraos í Egyptalandi.
Meö tilkomu brauosins urðu Þáttaskil hjá mannkyninu — veiðimennskustigið var
kvatt og verkaskiptingarstigiö tók viö. Mynd 1.
Brauo tók snemma á sig ails konar táknræn form. Hér eru fornaldarbrauö meö
hjartalagi — tákni ástarinnar, dööiubrauö, sérbakaö handa sjálfum faraó og brauö
í dýrsmynd. Mynd 2.
©