Hcfyk

1905 (romartal MCMV)

Hendingar |

Utlandet |

Den blodige sundagen i St. Petersburg: Soldatane til tsaren opna eld mot tusenvis av demonstrantar.

• 
  Albert Einstein publiserte den spesielle relativitetsteorien.


• 
  2. januar: Den russiske flåtebasen Port Arthur kapitulerte i den russisk-japanske krigen.


• 
  22. januar: 200 000 russiske arbeidarar marsjerte til vinterpalasset i St. Petersburg der dei blei skotne på av troppane til tsaren. Hundrevis døydde. Denne hendinga var den første russiske revolusjonen.


• 
  26. januar: Cullinandiamanten blei funnen i ei gruve nær Pretoria i Sør-Afrika.


• 
  3. mars: Den russiske tsaren aksepterte å skapa ei folkevald forsamling — Dumaen.


• 
  4. april: Eit jordskjelv med styrke 7,8 på Richterskalaen i Kangra-området i det nordlege India kravde nær 20 000 dødsoffer.


• 
  15. mai: Las Vegas i Nevada blei grunnlagt.


• 
  27. mai: Den japanske flåten under befalet til general Tojo sigra over den russiske austersjøflåten under befal av admiral Rozjdestvenskij ved Tsushima i Koreasundet. Det russiske nederlaget blei slutten på den russisk–japanske krigen.


• 
  5. september: Med meklinga av den amerikanske presidenten Theodore Roosevelt blei det slutta fred mellom Russland og Japan i Portsmouth i USA. Den russisk-japanske krigen var over.


• 
  8. september: Eit jordskjelv med styrke 7,9 i Calabria i Italia kravde ca 2 500 dødsoffer.


• 
  26. oktober: Kong Oscar II av Sverige sa frå seg den norske krona og tok eit nytt valspråk: «Sveriges Väl!»


• 
  30. oktober: Russlands Tsar Nikolaus II proklamerte det såkalla oktobermanifestet.


• 
  28. november: Det irske nasjonalistpartiet Sinn Féin blei grunnlagt.


• 
  5. desember: Sir Henry Campbell-Bannerman blei statsminister i Storbritannia.

Noreg |

Norsk postkort frå 1905.

• 
  15. januar: Eit stort ras i Loen drap 61 menneske.


• 
  7. juni: Stortinget erklærte unionen med Sverige for oppløyst. Stortinget gav Christian Michelsen si regjering i oppdrag å overta styringa mellombels inntil nytt statsoverhovud var på plass.


• 12.-13. august: Ei folkerøysting gjev 368 208 ja og 184 nei til oppløysing av unionen.


• 
  16. oktober: Unionsoppløysinga i 1905: Etter krigshissing og harde forhandlingar vart den norske unionen med Sverige formelt oppløyst då den svenske riksdagen godkjende Noreg som eigen stat.


• 
  12. november: Ei folkerøysting om republikk eller kongedøme gav fleirtal for kongedømme. 259 563 for monarki og 69 264 for republikk.


• 
  18. november: Stortinget valde samrøystes den danske prins Carl til konge (Som konge heitte han Haakon VII av Noreg).


• 
  25. november: Haakon VII og familien hans kom til Kristiania (det noverande Oslo).


• 
  2. desember: Sam Eyde og Kristian Birkeland stifta Norsk Hydro.

Fødde |

Jean-Paul Sartre kom til verda 21. juni

Åse Gruda Skard vart fødd 2. dsember

Sjå òg Fødde i 1905.

• 
  2. februar: Ayn Rand, russisk-amerikansk filosof og forfattar


• 
  3. februar: Arne Beurling, svensk matematikar.


• 
  15. mars: Berthold Schenk von Stauffenberg, tysk jurist og nazi-motstandar


• 
  19. mars: Albert Speer, tysk nazistisk politikar og arkitekt


• 
  8. april: Bernt Evensen, norsk skeiserennar


• 
  12. april: Inger Hagerup, norsk forfattar
  


• 
  3. juni: Sven Oftedal, norsk politikar


• 
  21. juni: Jean-Paul Sartre, fransk forfattar og nobelprisvinnar


• 
  25. juli Elias Canetti, tyskspråkleg forfattar og nobelprisvinnar


• 
  29. juli: Dag Hammarskjöld, generalsekretær i SN og nobelprisvinnar


• 
  13. august: Trygve Bull, norsk politikar


• 
  20. august: Hans Vinjarengen, norsk skirennar


• 
  22. august: John Lyng, norsk politikar og statsminister


• 
  3. september: Carl David Anderson, amerikansk fysikar og nobelprisvinnar


• 
  18. september: Greta Garbo (eig. Greta Gustafsson), svensk filmskodespelar


• 
  22. september: Haakon Lie, norsk politikar


• 
  19. november: Tommy Dorsey, amerikansk jazztrombonist og storbandsleiar


• 
  2. desember: Åse Gruda Skard, norsk barnepyskolog


• 
  16. desember: Piet Hein, dansk kunstnar, diktar og ingeniør

Døde |

The Madonna of the Roses (1903) av William Bouguereau, som døydde i 1905.

Sjå òg Døde i 1905.

• 
  15. mars: Amalie Skram, norsk forfattar


• 
  22. mars: Antonin Proust, fransk politikar


• 
  24. mars: Jules Verne, fransk forfattar


• 
  14. april: Otto Wilhelm von Struve, russisk astronom


• 
  5. august: Anton Ažbe, slovensk kunstnar


• 
  19. august: William Bouguereau, fransk målar


• 
  21. august: Julius Oppert, fransk orientalist


• 
  30. november: Rasmus Flo, norsk litterat og filolog


• 
  29. desember: Martin Wiberg, svensk pppfinnar

Nobelprisar |

• Fysikk: Philipp von Lenard, Tyskland


• Kjemi: Adolf von Baeyer, Tyskland


• Medisin: Robert Koch, Tyskland


• Litteratur: Henryk Sienkiewicz, Polen


• Fred: Bertha von Suttner, Austerrike