Hedmark fylke
- «Hedmark» omdirigerer hit. For det gamle landskapet, sjå Hedmarken.
Hedmark fylke | ||
fylke | ||
| ||
Land | Noreg | |
---|---|---|
Adm.senter | Hamar | |
Areal | 27 400 km² | |
- land | 26 244 km² | |
- vatn | 1 156 km² | |
Folketal | 196 966 (1. januar 2018) | |
Folketettleik | 8 / km² | |
Målform | nøytral | |
Fylkesmann | Knut Storberget | |
Fylkesordførar | Arnfinn Nergård (Sp) | |
- Fylkesrådsleiar | Per-Gunnar Sveen (Ap) | |
Fylkesnummer | 04 | |
Wikimedia Commons: Hedmark | ||
Nettstad: lwww.hedmark.org | ||
Hedmark fylke er eit fylke i Noreg. Fylket grensar mot Trøndelag fylke i nord, Oppland fylke i vest og Akershus fylke i sør. I aust grensar Hedmark til Sverige og dei svenske Dalarnas län og Värmlands län.
Hedmark fylke vart under namnet Hedemarkens amt skilt ut frå Oplandenes amt i 1781. Fylket kan delast opp i distrikta Hedmarken og Solør i tillegg til Østerdalen, Odalen, Vinger og Eidskog.
Fylket har to byar: Hamar og Kongsvinger. I tillegg kallar Elverum seg by etter det generelle høvet tettstadar med minst 5000 innbyggjarar og bymessig folkesetnad kan nytta seg av.
Innhaldsliste
1 Geografi og topografi
2 Klima
3 Namnet
4 Historie
5 Kommunar
6 Politikk
7 Kjelder
8 Bakgrunnsstoff
Geografi og topografi |
Over heile fylket finn ein jordbruk, og i enda større grad skogbruk.
Barskog dominerer nesten fullstendig. Den eurasiatiske taigaen byrjar i fylket mellom Hamar og Elverum, går vidare til Sysslebäck og Malung i Sverige og held fram til Austersjøen og gjennom Finland og Russland til Stillehavet. Taigaen er kjenneteikna av barskog som gran og furu på skogbotn av lyng og mose, med innslag av bjørk og rogn og av og til grasdekte enger.
Det høgaste fjellet i fylket er Rondeslottet på 2178 moh., grensa til Oppland fylke går over denne toppen, akkurat som same grense delar Noregs største innsjø Mjøsa mellom fylka.
Elles ligg det meste av fylket i det som blir kalla lågland, sjølv om den nordlege og nordvestlege delen har fjellområde som Rondane, og den nordaustlege slike som Sylene. Frå Sylene er det høgland store delar av strekninga derfrå og sørover langs svenskegrensa heilt til Finnskogen i Grue og Kongsvinger.
Klima |
Klimaet i Hedmark er typisk kontinentalt og berre i sørvest dempar Mjøsa og Oslofjorden vinterkulda.
Det bles sjeldan kraftig og som regel følgjer vinden dalføra, frå nordvest om vinteren og frå søraust om sommaren. Om vinteren vil den svake vinden føre til at ein ofte har temperaturinversjonar, der temperaturen stig med høgda. Januar er kaldast med ein middeltemperatur frå −6 til −8 °C i sør, −10 til −13 °C i nordlege dalstrøk. Stundom kan temperaturen falle til under −40 °C i nord og Engerdal målte i januar 1987 −47 °C som kulderekord i fylket. I juli varierer middeltemperaturen frå kring 16 °C i sør til kring 13 °C i øvre dalføre. Det er òg kjøligare enn dette i høgda. Varmerekordane i fylket ligg på kring 30 °C. Dei indre dalstrøka kan få frostnetter sjølv på sommaren.
Fylket har ein årsnedbør på 600-800 mm, og mest nedbør kjem det om sommaren. Nedbøren aukar i høgda og er opp i 1000 mm sør på Hedmarksvidda, og kan vere så låg som kring 400 mm i skjerma dalstrøk.
Fylket kan få ein del tåke nær vatn sør i fylket. Dette er typisk strålingståke og er vanlegast om hausten og tidleg på vinteren. På Hedmarksvidda kan det bli ein del tåke i sørleg vind, som fører inn lågt skydekke.
Namnet |
Hedmark fylke har namn etter landskapet Hedmarken på austsida av Mjøsa, gamalnorsk Heiðmǫrk, der fyrstelekken kjem av folkenamnet heidner.
Historie |
Det er funne restar av steinalderbusettingar over nesten hele fylket. Helleristningar av elg er funne ved Mjøsa i Ringsaker.
Det eldste bronsealderfunnet i Noreg er gjort på Nes på Hedemarken. Jernalderfunn er gjort over heile fylket, spesielt mange frå vikingtida. Gravhaugar finst frå bronsealder fram til kristen tid.
Solør skal ha vore eit mektig kongerike mellom 300 og 800 i følgje Ynglingesagaen .
I Hamar-området utvikla det seg ein byliknande struktur med kaupang på Åker i Vang allereie på 500-talet.
I vikingtida vart dette senteret flytta til den odden i Mjøsa som seinare fekk ei domkyrkje (domkyrkjeodden) i samband med at staden vart bispesete i 1152. Her kan det rundt 1050 ha vore slått mynt.
Svartedauden ramma området hardt, og det var her som ellers i landet ei nedgangstid. Rett før reformasjonen forsvann Hamar som marknad, og ved reformasjonen i 1536 forsvann bispesetet.
Fylket vart råka av alle krigane Noreg og Danmark-Noreg var med i.
Under den andre verdskrigen var det viktige kampar mellom tyskarar og nordmenn ved Midtskogen gard og Kongsvinger i april 1940. Tyske fly bomba Elverum i april 1940.
Kommunar |
Nr. | Namn | Adm.senter | Folkemengd | Flatevidd km² | Målform | Distrikt |
---|---|---|---|---|---|---|
0402 | Kongsvinger | Kongsvinger | 000000000017934.000000000017 934 | 000000000001036.00000000001 036 | bokmål | Glåmdalen |
0403 | Hamar | Hamar | 000000000030930.000000000030 930 | 000000000000351.0000000000351 | nøytral | Hedmarken |
0412 | Ringsaker | Brumunddal | 000000000034151.000000000034 151 | 000000000001281.00000000001 281 | bokmål | Hedmarken |
0415 | Løten | Løten | 000000000007615.00000000007 615 | 000000000000369.0000000000369 | bokmål | Hedmarken |
0417 | Stange | Stange | 000000000020646.000000000020 646 | 000000000000724.0000000000724 | bokmål | Hedmarken |
0418 | Nord-Odal | Sand | 000000000005097.00000000005 097 | 000000000000508.0000000000508 | bokmål | Glåmdalen |
0419 | Sør-Odal | Skarnes | 000000000007884.00000000007 884 | 000000000000517.0000000000517 | bokmål | Glåmdalen |
0420 | Eidskog | Skotterud | 000000000006142.00000000006 142 | 000000000000640.0000000000640 | bokmål | Glåmdalen |
0423 | Grue | Kirkenær | 000000000004740.00000000004 740 | 000000000000837.0000000000837 | bokmål | Glåmdalen |
0425 | Åsnes | Flisa | 000000000007279.00000000007 279 | 000000000001041.00000000001 041 | bokmål | Glåmdalen |
0426 | Våler | Våler | 000000000003680.00000000003 680 | 000000000000705.0000000000705 | bokmål | Glåmdalen |
0427 | Elverum | Elverum | 000000000021123.000000000021 123 | 000000000001229.00000000001 229 | nøytral | Sør-Østerdal |
0428 | Trysil | Innbygda | 000000000006567.00000000006 567 | 000000000003014.00000000003 014 | bokmål | Sør-Østerdal |
0429 | Åmot | Rena | 000000000004480.00000000004 480 | 000000000001340.00000000001 340 | bokmål | Sør-Østerdal |
0430 | Stor-Elvdal | Koppang | 000000000002490.00000000002 490 | 000000000002166.00000000002 166 | bokmål | Sør-Østerdal |
0432 | Rendalen | Bergset | 000000000001827.00000000001 827 | 000000000003180.00000000003 180 | bokmål | Nord-Østerdal |
0434 | Engerdal | Engerdal | 000000000001294.00000000001 294 | 000000000002197.00000000002 197 | bokmål | Sør-Østerdal |
0436 | Tolga | Tolga | 000000000001553.00000000001 553 | 000000000001123.00000000001 123 | nøytral | Nord-Østerdal |
0437 | Tynset | Tynset | 000000000005605.00000000005 605 | 000000000001880.00000000001 880 | nøytral | Nord-Østerdal |
0438 | Alvdal | Alvdal | 000000000002424.00000000002 424 | 000000000000943.0000000000943 | nøytral | Nord-Østerdal |
0439 | Folldal | Folldal | 000000000001569.00000000001 569 | 000000000001278.00000000001 278 | nøytral | Nord-Østerdal |
0441 | Os | Os | 000000000001936.00000000001 936 | 000000000001040.00000000001 040 | nøytral | Nord-Østerdal |
Totalt | Hedmark | Hamar | 000000000196966.0000000000196 966 | 000000000027400.000000000027 400 | nøytral | Hedmark |
Politikk |
Det er 33 representantar i fylkestinget
Partifordeling etter valet i 2015:
Parti: | Representantar: |
---|---|
Arbeidarpartiet | 16 |
Høgre | 5 |
Framstegspartiet | 2 |
Sosialistisk Venstreparti | 1 |
Senterpartiet | 2 |
Miljøpartiet dei grøne | 1 |
Kristeleg Folkeparti | 1 |
Venstre | 1 |
Pensjonistpartiet | 1 |
Kjelder |
«Hedmark – klima» av Petter Dannevig i Store norske leksikon, snl.no.
Bakgrunnsstoff |
- Hedmark fylkeskommune
Kommunar i Hedmark | ||
---|---|---|
|
Fylke i Noreg | ||
---|---|---|
Akershus · Aust-Agder · Buskerud · Finnmark · Hedmark · Hordaland · Møre og Romsdal · Nordland · Oppland · Oslo · Rogaland · Sogn og Fjordane · Telemark · Troms · Trøndelag · Vest-Agder · Vestfold · Østfold |
|