Tor Jonsson





















Tor Jonsson

Fødd
14. mai 1916
Lom
Død

14. januar 1951
Oslo


Yrke
journalist, forfattar, lyrikar, skribent

Tor Jonsson på Commons



Eit skulehefte som Tor Jonsson har arbeidd


Tor Jonsson (14. mai 1916–14. januar 1951) var ein norsk forfattar og journalist frå Lom kommune i Gudbrandsdalen. Han var politisk radikal og pasifist,[1] og er særleg kjend som lyrikar og essayist. Artiklane hans er prega av eit kritisk syn på sosiale og kulturelle tilhøve i bondesamfunnet; lyrikken lever i spenninga mellom livslyst og dødslengt. Både prosa og poesi er merka av røynsler frå hans eige liv.




Innhaldsliste






  • 1 Liv


    • 1.1 Barneår


    • 1.2 Karriere


    • 1.3 Slutten




  • 2 Forfattarskap


    • 2.1 Songtekstar




  • 3 Bibliografi


    • 3.1 Diktsamlingar


    • 3.2 Andre utgjevingar




  • 4 Prisar og utmerkingar


  • 5 Sjå òg


  • 6 Kjelder


  • 7 Bakgrunnsstoff





Liv |



Barneår |




Plassen Prestekroken i Lom, barndomsheimen til Tor Jonsson


Tor Jonsson var son av husmannsfolk. Foreldra var Torø Torsdotter og Johannes Johnsen.[2] Då dei gifta seg i 1912, hadde dei forpakta husmannsplassen Kroken som låg under prestegarden i Lom: Dei dreiv bruket mønstergyldig og dyrka opp nytt land. Dei hadde håp om eingong å få kjøpe «Prestkroken».[3] Likevel måtte dei gå frå plassen i 1924, fordi son til han som hadde kontrakt på plassbruket kom heim frå Amerika og gjorde krav på retten. Johannes Johnsen hadde gått rettens veg for å halde på plassen, men han hadde ikkje rettsgyldige papir på bruket.[4]




Lom stavkyrkje og prestegard i 1935.
Foto: Herman Christian Neupert/Norsk Folkemuseum



Etter dette fekk dei hjelp av skyldfolk til å setje opp ei stugu, men nokon jordveg fekk dei ikkje. Tor Jonsson kalla stua for «Stuslegstugu». Då Tor berre var 13 år gammal,[5] døydde far hans på arbeid. Tor oppfatta det slik at foreldra var ramma av ein stor urett, og bar nag mot heimbygda for lagnaden dei leid under. Likevel merkte guten seg ut under oppveksten. Han var kanskje mykje av ein einstøing, men flink på skulen. Då han gjekk ut av framhaldsskulen, vart han heidra med å få Olav Aukrust sine skrifter i gåve.[6]Johan Bojer tilbaud seg å betala for vidare utdanning, men Jonsson takka nei.[5]






Jonsson har lyfta seg opp over beiske hatet, og vunne fram til ei lysande tru på mennesket. Og denne trua er ikkje lettkjøpt. Alt er opplevd, – difor har det gått eld i linene.



Tormod Skagestad om Jonssons dikting; på vaskesetelen til «Nesler», Norges boklag 1950.




Karriere |


Tor Jonsson byrja arbeide på gardar og gartneri i heimbygda. Seinare, frå 1939 til 1940, var han elev ved Oppland småbruks- og hagebruksskule på Lena.[5]
Han kjende seg bunden til heimen av omsynet til mora, som var mykje sjuk, og den eine systera, som også hadde vanskar.
Den intellektuelle og rettferdssøkande ungdomen søkte nærheit og kjærleik, men var ikkje den enklaste å kome innpå. Samtidig var han vennesæl, og hadde mange gode kameratar.
Han vart vener for livet med komponisten Sparre Olsen, som gav han råd, oppmuntring, og tru på seg sjølv som lyrikar.


Berre 16 år gammal fekk Jonsson si første forteljing på trykk i Arbeider-Magasinet, forteljinga «Eit illminne».[7]
Hausten 1943 vart den første diktsamlinga hans utgitt; Mogning i mørkret. Boka fekk lite presseomtale, men det vart seld meir enn 1300 eksemplar.[5]
Diktaren gav ut to nye diktsamlingar medan han levde, i 1946 og 1948.


På seinsommaren 1945 vart han journalist i Dølenes Blad på Otta. Året etter vart han tilsett som redaktør for Hallingdølen og arbeidde der frå 9. mai 1946 til 3. januar 1947. Han fekk reisepass etter ei julepreike han hadde gitt ut under overskrifta «Lyset». Preika handla om gjerningar, pasifistisk fredsvilje og «lyset som strålar mot oss frå det gamle Hellas og Palestina». Frå Ål reiste han heim og ville leve av diktinga si. Våren 1948 fekk han eit stipend på 6000 kr frå Den norske Forleggerforening. Dette vart eit vendepunkt i livet for den unge diktaren. Etter dette fekk mange fleire lesarar augo opp for diktinga hans. Både diktsamlinga Berg ved blått vatn (1946) og Jarnnetter (1948) fekk gode meldingar. Jonsson var no ein etablert diktar og gjekk inn i Den norske Forfatterforening.[5]


I 1950 gav Jonsson ut ei artikkelsamling, Nesler, med avisartiklar og essay som han hadde skrive dei fem føregåande åra. Dette året vann han også førstepremien i ein amatørkonkurranse utlyst av Kyrkje- og undervisningsdepartementet med einaktaren Siste stikk. Men året var også prega av tap og livsendringar. Mor til Tor Jonsson døydde i 1950, og han flytta til Oslo. Der forelska han seg i journalisten Ruth Alvesen, eit forhold som enda ulykkeleg.



Slutten |


I januar 1951 tok Tor Jonsson sitt eige liv. Halldis Moren Vesaas har skildra korleis ho opplevde det. Jonsson hadde ein avtale med Tarjei Vesaas, om at dei skulle møtast på Bondeheimen i Oslo, men så dukka han ikkje opp. Vesaas visste at Jonsson kunne trekkje seg tilbake til ei hytte der han ofte sat når han ville vera for seg sjølv. Denne venda vart Tarjei Vesaas uroleg, og saman med Jan Magnus Bruheim reiste han ut for å finne Jonsson. Vesaas og Bruheim banka på, men ingen svara. Dei greidde å få opna døra, og fann Tor Jonsson uvitande attmed eit tomt pilleglas. Saman fekk dei han på sjukehuset, og så ringte Tarjei til Halldis: «Vi fann han Tor. Det er - Karin Boye». Boye hadde og teke livet sitt i si tid. Bruheim, Vesaas og Halldis Moren Vesaas vaka over han, men han hadde fått i seg for mykje, og døydde snart etter.


Kort tid før han døydde hadde Jonsson gjeve frå seg manuset for den siste diktsamling si til forlaget. Ei dagbok for mitt hjarte kom ut hausten 1951.[5]



Forfattarskap |






Det gløymest dei gjæve,
og alt det dei gjorde.
Men livet er æve.
Og evig er ordet.



Frå «Ordet», opningsdikt i Mogning i mørkret Noregs Boklag 1943



Tor Jonssons forfattarskap omfattar alle sjangrar, men det er lyrikken og essaya han er mest anerkjent for. Han vart sterkt prega av oppveksten, noko som pregar mange av dikta hans. Poesien hans vert ofte omtala som brukslyrikk, ettersom dei er fri for abstrakt leik med språkbilete og ikkje prøver ut meir avanserte og abstrakte verkemiddel. Mange av dikta hans dreiar seg om to hovudtema. Det eine handlar om spenninga mellom individet og fellesskapen, det siste representert ved det heimekjende bygdesamfunnet, eit miljø han ofte opplevde som knugande.


Siste diktsamlinga hans var Ei dagbok for mitt hjarte (1951), ei kjenslefylt, gripande vedkjenningsbok, med inderlege uttrykk for kjærleik, livstru og dødslengt.[8] I 1956 vart Dikt i samling gjeve ut. Samlinga hadde eit etterord av Tore Ørjasæter og eit minnedikt av Jan-Magnus Bruheim. Boka vart heidra med Kritikarprisen.


Prosaforfattaren Tor Jonsson gav i 1950 ut artikkelsamlinga Nesler, ei bok som inneheld avisartiklar og essay som han hadde skrive dei fem føregåande åra, mange av dei med livfulle og kritiske skildringar av bondelivet. Etter at Jonsson var død, kom ei ny samling Nesler med liknande innhald. Jonsson er blitt kalla ein arbeidardikting som skildra gardsarbeidarlivet «med bitter ironi».[9] Han kjempa mot undertrykking, urett og ei idyllisering av den norske landsbygda.[5]


Med einaktaren Siste stikk vann Tor Jonsson i 1950 førstepremien i ein amatørkonkurranse utlyst av Kyrkje- og undervisningsdepartementet. Dramaet vart sendt som høyrespel i NRK året etter, i samband med eit større minneprogram om den då nyleg avdøde forfattaren.


Tor Jonsson markerte seg lite i målstriden. Han skreiv tradisjonell nynorsk. Han var varsam med å bruke dialektformer og ord frå bygdemålet; han ville at den språklege lokalkoloritten skulle vike for ord som var brukande over heile landet. Han brukte hokjønnsformer på -a, perfektum på -e og kløyvd infinitiv.






Mange lærarar brukar den metoden i norskundervisninga at borna skal nytte dei formene som ligg nærast dialekten. Dette er i strid med eit nasjonalt målreisingsarbeid, og er kanskje ei av årsakene til at borna går over til bokmålet straks dei er ferdige med skulen. Dei har lært eit lokalfarga nynorsk i staden for eit landsmål.



Frå «Kongstanken i målstriden», avisstykke frå 1945–1947, henta frå Tekster i samling; Noregs Boklag 1973




Songtekstar |


Mange av tekstane hans har inspirert komponistar til å setje tone til dikta, både i samtida hans og under den norske visebølgja på 1970-talet. Blant desse er Sparre Olsen, Ivar Frønes som sette tone til «Nærast er du når du er borte» og Hans M. Borchgrevink som sette tone til «Ordet». I 2000 gav multikunstnaren Andrej Nebb ut CD-en Kvite fuglar, der 14 av Tor Jonsson sine tekstar er sett musikk til.



Bibliografi |






Vi talar vonbrotkloke ord med ormetunge,,
Slik skapar verda vise menn av alle unge.



Frå «Ungdomsvegen», i Ei dagbok for mitt hjarte; Noregs Boklag 1951




Diktsamlingar |



  • Mogning i mørkret, 1943

  • Berg ved blått vatn, 1946

  • Jarnnetter, 1948

  • Ei dagbok for mitt hjarte, 1951



Andre utgjevingar |






Det er vondt å vera blome,
blant tunge våronnhestar,
men verre vera diktar
blant fattigfolk og prestar.



Frå «Diktarliv», i Jarnnetter Noregs Boklag 1948







No stormar all mi einsemd mot si grense.
Mitt liv var draum forutan dagklår visse
og difor eig eg ikkje jorda meir –
Men livet skal eg aldri, aldri misse–



Frå «Så stig da i meg einsemd» i Ei dagbok for mitt hjarte; Noregs Boklag 1951




  • Nesler (artiklar), 1950

  • Siste stikk (skodespel i ei akt), 1951

  • Nesler. Ny samling (redigert av Rolv Thesen), 1952

  • Til Sparre Olsen på 50-årsdagen, 1953

  • Dikt i samling, 1956

  • Prosa i samling (redigert av Helge Skaranger), 1960

  • Diktning (dikt og prosa), 1963

  • Dikt, 1966

  • Og evig er Ordet (lyrikk i utval ved Reidar Djupedal), 1970

  • Siste stikk, 1973

  • Song om liv og død. Eit Tor Jonsson-program. Og Siste stikk, 1973

  • Tekster i samling 1, 1973

  • Dikt i samling, 1975

  • Eg ror imot straumen (medforf. halldis Moren Vesaas, Ingebjørg Sem, Norsk rikskringkasting), 1975

  • Tekster i samling 2 (redigert av Inger Heiberg), 1975

  • Kvite fuglar (lyrikk i utval ved Otto Hageberg), 1978

  • Dikt i samling, 1987

  • Tor Jonssons beste, 1993

  • Ved grensa (tekster i utval, ill. av Anders Kjær), 1995

  • Dikt i samling, 1999

  • Tor Jonssons beste, 1999

  • Blant bygdedyr og vestkantkrokodiller (prosa, redigert av Ingar Sletten Kolloen), 2000

  • Berre kjærleik og død. 13 scener. Ingar Sletten Kolloen, 2000

  • Pour me consoler de la mort, j'ai le rêve, Pierre Grouix, 2005

  • Dikt i samling, 2010[10]



Prisar og utmerkingar |




  • Melsom-prisen 1952 (post mortem)


  • Kritikerprisen 1956 (post mortem)



Sjå òg |


  • Bygdedyret


Kjelder |





  1. Eskil Hanssen, Anne Golden, Dag Orseth (1999), Gyldendal, ISBN 9788205246522  Missing or empty |title= (hjelp)


  2. Lom kyrkjebok 1916


  3. Reidar Djupedal i etterord til Tor Jonsson: «Og evig er ordet». Noregs Boklag 1970.


  4. Astrid Skår i Tor Jonsson - Anders Kjær: Ved grensa. Det Norske Samlaget 1995.


  5. 5,05,15,25,35,45,55,6
    Tor Jonsson i Norsk Biografisk Leksikon på snl.no, skriven av Jan Olav Gatland.



  6. Reidar Djupedal i etterord til Tor Jonsson: «Og evig er ordet» Noregs Boklag 1970.


  7. Trykt i Arbeid-Magasinet 22.10.1932.


  8. Johs. A. Dale i Norsk allkunnebok 1956.


  9. Skei, Hans H., Arbeiderdiktning (28. desember 2013). Store norske leksikon. Henta 3. mai 2016.


  10. Etter Tor Jonsson 1916–1951; jubileumsside på nettet


  • Inger Heiberg: Drøm mot virkelighet, 1984



Bakgrunnsstoff |



  • Digitaliserte bøker av Tor Jonsson hjå Nasjonalbiblioteket




Popular posts from this blog

Færeyskur hestur Heimild | Tengill | Tilvísanir | LeiðsagnarvalRossið - síða um færeyska hrossið á færeyskuGott ár hjá færeyska hestinum

He _____ here since 1970 . Answer needed [closed]What does “since he was so high” mean?Meaning of “catch birds for”?How do I ensure “since” takes the meaning I want?“Who cares here” meaningWhat does “right round toward” mean?the time tense (had now been detected)What does the phrase “ring around the roses” mean here?Correct usage of “visited upon”Meaning of “foiled rail sabotage bid”It was the third time I had gone to Rome or It is the third time I had been to Rome

Slayer Innehåll Historia | Stil, komposition och lyrik | Bandets betydelse och framgångar | Sidoprojekt och samarbeten | Kontroverser | Medlemmar | Utmärkelser och nomineringar | Turnéer och festivaler | Diskografi | Referenser | Externa länkar | Navigeringsmenywww.slayer.net”Metal Massacre vol. 1””Metal Massacre vol. 3””Metal Massacre Volume III””Show No Mercy””Haunting the Chapel””Live Undead””Hell Awaits””Reign in Blood””Reign in Blood””Gold & Platinum – Reign in Blood””Golden Gods Awards Winners”originalet”Kerrang! Hall Of Fame””Slayer Looks Back On 37-Year Career In New Video Series: Part Two””South of Heaven””Gold & Platinum – South of Heaven””Seasons in the Abyss””Gold & Platinum - Seasons in the Abyss””Divine Intervention””Divine Intervention - Release group by Slayer””Gold & Platinum - Divine Intervention””Live Intrusion””Undisputed Attitude””Abolish Government/Superficial Love””Release “Slatanic Slaughter: A Tribute to Slayer” by Various Artists””Diabolus in Musica””Soundtrack to the Apocalypse””God Hates Us All””Systematic - Relationships””War at the Warfield””Gold & Platinum - War at the Warfield””Soundtrack to the Apocalypse””Gold & Platinum - Still Reigning””Metallica, Slayer, Iron Mauden Among Winners At Metal Hammer Awards””Eternal Pyre””Eternal Pyre - Slayer release group””Eternal Pyre””Metal Storm Awards 2006””Kerrang! Hall Of Fame””Slayer Wins 'Best Metal' Grammy Award””Slayer Guitarist Jeff Hanneman Dies””Bullet-For My Valentine booed at Metal Hammer Golden Gods Awards””Unholy Aliance””The End Of Slayer?””Slayer: We Could Thrash Out Two More Albums If We're Fast Enough...””'The Unholy Alliance: Chapter III' UK Dates Added”originalet”Megadeth And Slayer To Co-Headline 'Canadian Carnage' Trek”originalet”World Painted Blood””Release “World Painted Blood” by Slayer””Metallica Heading To Cinemas””Slayer, Megadeth To Join Forces For 'European Carnage' Tour - Dec. 18, 2010”originalet”Slayer's Hanneman Contracts Acute Infection; Band To Bring In Guest Guitarist””Cannibal Corpse's Pat O'Brien Will Step In As Slayer's Guest Guitarist”originalet”Slayer’s Jeff Hanneman Dead at 49””Dave Lombardo Says He Made Only $67,000 In 2011 While Touring With Slayer””Slayer: We Do Not Agree With Dave Lombardo's Substance Or Timeline Of Events””Slayer Welcomes Drummer Paul Bostaph Back To The Fold””Slayer Hope to Unveil Never-Before-Heard Jeff Hanneman Material on Next Album””Slayer Debut New Song 'Implode' During Surprise Golden Gods Appearance””Release group Repentless by Slayer””Repentless - Slayer - Credits””Slayer””Metal Storm Awards 2015””Slayer - to release comic book "Repentless #1"””Slayer To Release 'Repentless' 6.66" Vinyl Box Set””BREAKING NEWS: Slayer Announce Farewell Tour””Slayer Recruit Lamb of God, Anthrax, Behemoth + Testament for Final Tour””Slayer lägger ner efter 37 år””Slayer Announces Second North American Leg Of 'Final' Tour””Final World Tour””Slayer Announces Final European Tour With Lamb of God, Anthrax And Obituary””Slayer To Tour Europe With Lamb of God, Anthrax And Obituary””Slayer To Play 'Last French Show Ever' At Next Year's Hellfst””Slayer's Final World Tour Will Extend Into 2019””Death Angel's Rob Cavestany On Slayer's 'Farewell' Tour: 'Some Of Us Could See This Coming'””Testament Has No Plans To Retire Anytime Soon, Says Chuck Billy””Anthrax's Scott Ian On Slayer's 'Farewell' Tour Plans: 'I Was Surprised And I Wasn't Surprised'””Slayer””Slayer's Morbid Schlock””Review/Rock; For Slayer, the Mania Is the Message””Slayer - Biography””Slayer - Reign In Blood”originalet”Dave Lombardo””An exclusive oral history of Slayer”originalet”Exclusive! Interview With Slayer Guitarist Jeff Hanneman”originalet”Thinking Out Loud: Slayer's Kerry King on hair metal, Satan and being polite””Slayer Lyrics””Slayer - Biography””Most influential artists for extreme metal music””Slayer - Reign in Blood””Slayer guitarist Jeff Hanneman dies aged 49””Slatanic Slaughter: A Tribute to Slayer””Gateway to Hell: A Tribute to Slayer””Covered In Blood””Slayer: The Origins of Thrash in San Francisco, CA.””Why They Rule - #6 Slayer”originalet”Guitar World's 100 Greatest Heavy Metal Guitarists Of All Time”originalet”The fans have spoken: Slayer comes out on top in readers' polls”originalet”Tribute to Jeff Hanneman (1964-2013)””Lamb Of God Frontman: We Sound Like A Slayer Rip-Off””BEHEMOTH Frontman Pays Tribute To SLAYER's JEFF HANNEMAN””Slayer, Hatebreed Doing Double Duty On This Year's Ozzfest””System of a Down””Lacuna Coil’s Andrea Ferro Talks Influences, Skateboarding, Band Origins + More””Slayer - Reign in Blood””Into The Lungs of Hell””Slayer rules - en utställning om fans””Slayer and Their Fans Slashed Through a No-Holds-Barred Night at Gas Monkey””Home””Slayer””Gold & Platinum - The Big 4 Live from Sofia, Bulgaria””Exclusive! Interview With Slayer Guitarist Kerry King””2008-02-23: Wiltern, Los Angeles, CA, USA””Slayer's Kerry King To Perform With Megadeth Tonight! - Oct. 21, 2010”originalet”Dave Lombardo - Biography”Slayer Case DismissedArkiveradUltimate Classic Rock: Slayer guitarist Jeff Hanneman dead at 49.”Slayer: "We could never do any thing like Some Kind Of Monster..."””Cannibal Corpse'S Pat O'Brien Will Step In As Slayer'S Guest Guitarist | The Official Slayer Site”originalet”Slayer Wins 'Best Metal' Grammy Award””Slayer Guitarist Jeff Hanneman Dies””Kerrang! Awards 2006 Blog: Kerrang! Hall Of Fame””Kerrang! Awards 2013: Kerrang! Legend”originalet”Metallica, Slayer, Iron Maien Among Winners At Metal Hammer Awards””Metal Hammer Golden Gods Awards””Bullet For My Valentine Booed At Metal Hammer Golden Gods Awards””Metal Storm Awards 2006””Metal Storm Awards 2015””Slayer's Concert History””Slayer - Relationships””Slayer - Releases”Slayers officiella webbplatsSlayer på MusicBrainzOfficiell webbplatsSlayerSlayerr1373445760000 0001 1540 47353068615-5086262726cb13906545x(data)6033143kn20030215029